مولتی متر چیست و چه کاربردی دارد؟ 

مولتی متر یا آوومتر برای اندازه گیری کمیت های الکتریکی از جمله ولتاژ، مقاومت، جریان، ظرفیت و … مورد استفاده قرار می گیرد. به طور خلاصه آوومتر وظایف اهم متر، ولت متر و آمپرسنج را هم شامل می شود. قیمت مولتی متر بر اساس کاربرد و امکانات آن متفاوت است.

مولتی متر (Multimeter) یا آوومتر چیست؟

مولتی متر که با نام های آوومتر یا مولتی تستر نیز شناخته می شود، یک دستگاه الکترونیکی است که برای اندازه گیری کمیت های الکتریکی از جمله ولتاژ، مقاومت، جریان، ظرفیت و … مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از مولتیمتر می توان از سالم بودن قطعات الکترونیکی اطمینان حاصل کرد یا مشخصات فنی قطعات را مورد سنجش قرار داد و از آن برای آزمایش تداوم بین دو نقطه در یک مدار الکتریکی استفاده کرد.

در حال حاضر آوومترها برای مقاصد مختلفی بر اساس نیازهایی مانند برق، آزمایشگاه، منابع برق و مدار استفاده می شوند. بسته به اینکه مولتیمتر شما تا چه حد پیشرفته است، می توانید تست های تداوم، آزمایش دیود و اندازه گیری دما را نیز با آن انجام دهید. برخی از آوومترهای پیشرفته حتی دارای دماسنج مادون قرمز برای اندازه گیری دما از راه دور هستند.

نحوه عملکرد مولتی متر به چه صورت است؟

مولتی متر ابزاری برای ترکیب چندین مدار در یک مدار است. مولتی متری که جریان، ولتاژ و مقاومت را به طور همزمان اندازه گیری می کند به عنوان آمپرمتر، ولت متر و اهم متر عمل می کند. یک چرخش ساده دستگیره دایره ای که در بالای آوومتر قرار دارد، آن را از حالت اندازه گیری ولتاژ به اندازه گیری جریان و موارد دیگر تغییر می دهد.

می توانید ولتاژهای مستقیم و متناوب را به طور جداگانه با آوومتر اندازه گیری کنید و در مورد جریان نیز این شرایط صدق می کند. برای تست هر پارامتر، پروب های تست را به جک های آوومتر وصل کرده و سرهای دیگر را به مدار مورد آزمایش وصل کنید.

قبل از آزمایش هر چیزی مطمئن شوید که دستگیره دایره ای آوومتر به سمت پارامتر صحیح است. پس از اندازه گیری پارامتر، بسته به نوع مولتی متری که استفاده می کنید، خروجی را به صورت آنالوگ یا دیجیتال نمایش داده می شود.

انواع مولتی متر

مولتی مترها بر اساس نمایشگر خروجی، به دو نوع مولتی متر دیجیتال و مولتی متر آنالوگ تقسیم می شوند که در ادامه به طور خلاصه در مورد هر یک بحث می کنیم.

مولتی متر آنالوگ

همانطور که از نام آن پیداست، آوومترهای آنالوگ، مترهای قدیمی هستند که مقدار اندازه گیری شده را با یک عقربه در مقیاس آنالوگ نشان می دهند.

مولتی متر دیجیتال

مولتی­متر دیجیتال ورودی آنالوگ را به دیجیتال تبدیل می کند و مقدار اندازه گیری شده را به صورت عددی نمایش می دهد.

خواندن سریع با مولتی متر دیجیتال آسان تر است و از طرفی اندازه گیری داده ها با آوومتر دیجیتال دقیق تر از آنالوگ است. بنابراین، اگر تازه شروع کرده اید، پیشنهاد می کنیم از یک مولتی متر دیجیتال استفاده کنید.

کاربرد مولتی متر چیست؟

در این بخش نگاهی اجمالی به کاربردهای مختلف مولتی مترها داریم.

1.بازرسی خودرو: سرویس خودرو یکی از کاربردهای اصلی مولتی متر است. با یک مولتی متر، می توانید شارژ باتری را اندازه گیری کنید، تست نشتی را روی کاور آن انجام دهید، دینام را تست کنید و بوق ماشین یا هر مدار الکتریکی دیگری را در سیستم خود بررسی کنید. بسیاری از واحدهای سطح بالا، مانند Power Probe IV، قادر به آزمایش انژکتورهای سوخت، درایورهای PCM/ECM و ردیابی سیگنال هستند. در نتیجه این یک ابزار ضروری برای تکنسین های خودرو است.

2.کاربردهای خانگی: هر خانه باید یک آوومتر داشته باشد. تست سوکت های معیوب، بررسی تداوم، بازرسی لوازم خانگی و تست بقیه مدارهای خانه با این دستگاه آسان تر می شود. اگرچه هیچ برندی به طور خاص مولتی­متر را برای مصارف خانگی طراحی نمی کند؛ ولی هر مولتی متری که قادر به اندازه گیری پارامترهای اساسی باشد، کارساز خواهد بود.

3.کاربردهای صنعتی: مولتی مترها را می توان در کاربردهای صنعتی بی شماری استفاده کرد. چندین کار مهندسی نیاز به استفاده از مولتی متر دارند، مانند اندازه گیری دمای ابزار، انجام تست های تداوم، ارزیابی جریان یا تجزیه و تحلیل مدارها از طریق تصویربرداری مادون قرمز.

4.کاربردهای DIY: علاقه مندان به پروژه های الکترونیکی DIY نیز به طور گسترده از آوومتر استفاده می کنند. آوومتر انجام آزمایشات در خانه را نیز آسان تر می کند. مولتی مترهای پایه برای برنامه های کاربردی پروژه های DIY مناسب هستند، زیرا هیچ آزمایش پیشرفته ای لازم نیست. در نتیجه، آنها در مقایسه با سایر اپلیکیشن ها نسبتاً ارزان هستند.

5. تست انواع قطعات الکترونیکی: یکی از اساسی ترین کاربردهای مولتی متر، تست سالم بودن یا خرابی قطعات مختلف مانند ترانزیستور، خازن، دیاک و … است. مولتی متر دارای تست های مختلفی است و کافی است برای ازمایشی که می خواهیم انجام دهیم، مولتی متر را روی آن حالت گذاشته و سپس تست را انجام دهیم. به عنوان مثال یکی از رایج ترین تست ها، نحوه تست خازن با مولتی متر است.

اگر تا به حال از مولتی متر استفاده نکرده اید، بهتر است ابتدا با نمادها و علامت های روی مولتی متر آشنا شوید.این علامت ها استاندارد هستند و در هر آوومتری که توسط هر برندی تولید می شود، دقیقاً یکسان خواهند بود.

نماد­ها و علامت های روی مولتی متر

مولتی متر نشان داده شده در تصویر زیر Fluke117 است و ما از آن به عنوان مرجع در توضیح هر نماد 14 استفاده خواهیم کرد. همه واحدهای دیگر در بازار دارای عملکردهای مولتی­متر یکسان هستند که با نمادهای مشابه با کمی تفاوت در طرح کلی نشان داده شده است. بنابراین، درک این نمادها برای شما دانشی مادام العمر خواهد بود.

توجه داشته باشید، تنها با فشار دادن دکمه shift می توان نمادهای زرد رنگ را فعال کرد. فقط آن را فشار دهید و صفحه را روی پارامتر مورد نظر تنظیم کنید.

شماره 1: دکمه hold. این دکمه هر آنچه را که متر می خواند پس از فشار دادن آن را نگه می دارد. بهتر است چیزی را که اندازه می‌گیرید، به خاطر بسپارید؛ چون در حین آزمایش با لیدها یا پروب‌ها نمی‌توانید آوومتر را ببینید.

شماره 2: ولتاژ . AC این شاید رایج ترین تنظیم برای آزمایش ولتاژ در خانه یا محل کار باشد. با توجه به محل زندگی‌تان، معمولاً اندازه گیری بین 100-240 ولت AC به کار شما می آید.

شماره 2 + shift : هرتز. برای اندازه گیری فرکانس مدار یا تجهیزات شما استفاده می شود. تجهیزات و مدارهای مختلف برای کارکردن در فرکانس ثابت یا متغیر طراحی شده اند، بنابراین مهم است که قبل از انجام آزمایش این موضوع را بدانید.

شماره 3: ولتاژ. DC با استفاده از تنظیمات ولتاژ DC می توانید مدارهای الکترونیکی کوچک، چراغ های نشانگر و باتری ها را آزمایش کنید. تا 99 درصد مواقعی که با ولتاژ DC مواجه می شوید، مقدار آن کمتر از 30 ولت DC خواهد بود.

شماره 4: تداوم. هنگامی که تداوم بین دو نقطه تشخیص داده شود، متر صدایی قابل شنیدن از خود ساطع می کند. این یک راه سریع و موثر برای یافتن مدارهای کوتاه یا مدارهای باز است. به سادگی یک پروب را در یک نقطه قرار دهید و یک پروب دیگر را در نقطه دیگر قرار دهید و متر شما یک سیگنال بصری و شنیداری به شما می دهد.

شماره 5: جریان مستقیم. عملکرد آن مانند جریان متناوب (شماره 13) اما با جریان مستقیم است.

شماره 6: جک جریان. فقط برای اندازه‌گیری آمپر جریان با لید تست قرمز یا اتصال کلمپ اختصاصی استفاده می‌شود. اگر از کلمپ متر اختصاصی استفاده می کنید، به احتمال زیاد این جک را روی دستگاه خود ندارید.

شماره 7: جک. برای همه تست ها استفاده می شود و فقط باید با لید تست سیاه استفاده شود.

شماره 8: دکمه رنج یا محدوده. برای چرخش بین محدوده های مختلف متر شما مورد استفاده قرار می گیرد. اکثر مترها دارای محدوده خودکار هستند، اما برخی از آنها امکان انتخاب محدوده خاصی را دارند.

شماره 9: دکمه روشنایی. نور پس‌زمینه نمایشگر را از کم به روشن تبدیل می‌کند.

شماره 10: میلی AC/DC. اگر مدار کوچکی را روی تنظیم ولتاژ متناوب آزمایش می‌کنید و مقدار آن پایین است، توصیه می‌شود برای اینکه بتوانید دقیق‌تر قرائت کنید، به تنظیم میلی ولت AC بروید.

شماره 11: مقاومت (اهم). این تنظیم برای اندازه گیری مقاومت بر حسب اهم استفاده می شود. یک راه عالی برای بررسی دقت مولتی متر خود این است که مقاومتی تهیه کنید که مقدار مقاومت آن را می دانید و از تنظیمات اهم برای آزمایش مقاومت استفاده کنید.

شماره 12: تست دیود. مطمئن ترین راه برای تست خوب یا بد بودن دیود، تنظیم تست دیود است. راه دیگر برای آزمایش اینکه آیا یک دیود همانطور که باید کار می کند یا خیر شامل استفاده از تنظیمات اهم است، اما به اندازه استفاده از آزمایش دیود اختصاصی دقیق نیست.

شماره 12 + shift : ظرفیت. توجه به این نکته بسیار مهم است که برخی از خازن‌ها حتی پس از قطع شدن برق، بار الکتریکی در خود ذخیره می‌کنند.

شماره 13: جریان متناوب. آزمایش جریان متناوب معمولاً با اضافه کردن یک کلمپ انجام می شود، آزمایش جریان متناوب برای آزمایش هایی مانند میزان بارگیری یک دستگاه ضروری است.

شماره 14: جک قرمز. علاوه بر جریان برای تمام تست ها از جمله: ولتاژ، مقاومت، فرکانس، دیود، چرخه کاری، دما، امپدانس و ظرفیت استفاده می شود.

عملکردها و کارایی مولتی متر

مولتی مترها بسته به مدلشان قادر به عملکردهای مختلف هستند. تسترهای پایه ولتاژ، آمپر و مقاومت را اندازه گیری می کنند و می توانند برای بررسی تداوم استفاده شوند،. مولتی مترهای پیشرفته تر ممکن است تمام مقادیر زیر را آزمایش و اندازه گیری کنند:

• ولتاژ و آمپرAC (جریان متناوب).
• ولتاژ و آمپرDC (جریان مستقیم).
• مقاومت (اهم)
• ظرفیت (فاراد)
• رسانایی (زیمنس)
• دسی بل
• چرخه ی کاری
• فرکانس (هرتز)
• اندوکتانس (هنریس)
• درجه حرارت (سانتیگراد یا فارنهایت)

لوازم جانبی یا سنسورهای ویژه را می توان به برخی مولتی مترها برای قرائت های اضافی متصل کرد، مانند:

• سطح نور
• اسیدیته
• قلیایی بودن
• سرعت باد
• رطوبت نسبی

مولتی متر کلمپی چیست؟

برای آزمایش مدارهای کوچک، یک مولتی متر استاندارد دستی یا رومیزی مناسب است. با این حال، اگر جریان برق دستگاه شما به اندازه‌ای زیاد است که اندازه گیری با آوومتر ممکن است خطرناک و زیان بخش باشد، استفاده از مولتی متر کلمپی یا کلمپ متر بهترین گزینه است. تشخیص میدان مغناطیسی اطراف یک سیم واحد به کلمپ متر اجازه می دهد تا اندازه گیری های صحیح را انجام دهد. در واقع سیم های برق را می توان با کمک کلمپ متر نیز تست کرد. کلمپ متر با مولتی متر تفاوت دارد زیرا هیچ ارتباط مستقیمی بین مدار و متر وجود ندارد.

امکانات مولتی متر دیجیتال

با یک مولتی متر دیجیتال، دو انتخاب دیگر دارید: می توانید یک مولتی­متر دستی یا یک مولتی­متر رومیزی بزرگتر انتخاب کنید. علاوه بر این، باید تصمیم بگیرید که آیا آوومتر در محدوده خودکار باشد یا خیر.

مولتی مترهای محدوده خودکار: مولتی مترهای مدرن معمولاً دارای محدوده خودکار هستند، به این معنی که بسته به مقداری که اندازه می گیرند می توانند به طور خودکار محدوده خود را تغییر دهند.

مولتی‌مترهای دستی: با استفاده از آن‌ها باید خودتان محدوده را متناسب با آنچه اندازه‌گیری می‌کنید، تنظیم کنید؛ که دقت را کاهش می دهد و بر حجم کار می افزاید.

ویژگی ها و معایب مولتی متر

از جمله مزایای مولتی متر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دقت بالا
• امپدانس ورودی بالا
• امکان خواندن واضح صفحه نمایشگر در فواصل دید بالاتر
• به دلیل فناوری یکپارچه هزینه کمتری دارند.
• نمایش خروجی می تواند به صورت خودکار ارائه شود.
• دارای عمکلرد قطبیت خودکار است.

از جمله معایب مولتی متر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیاز به منبع تغذیه و مسائل ایزوله
• صفحه نمایش LCD عمدتاً به منبع انرژی خارجی مانند باتری بستگی دارد زیرا هنگامی که باتری تخلیه شود، LCD کم نور می شود، بنابراین خواندن آن دشوار است.
• محدودیت مولتیمتر 1 ولت است، بنابراین اگر محدودیت افزایش یابد، مولتی­متر آسیب می بیند.
• مولتی­متر باید مطابق با اندازه گیری مشخص شده سازنده و همچنین رتبه بندی دسته بندی استفاده شود؛ در غیر این صورت، متر آسیب می بیند و باعث از بین رفتن تجهیزات می شود.

تا به اینجا در مورد نمای کلی از مولتی متر، انواع و کاربردهای آن آشنا شدیم و دیدیم که آوومتر نیز نامیده می شود که برای محاسبه مقاومت الکتریکی، ولتاژ و جریان و ولتاژ باتری، تشخیص عیب و … مورد استفاده قرار می گیرد. این ابزار توسط برق‌کارها و مهندسین الکترونیک برای عیب یابی مشکلات الکتریکی در مدارها، موتورها، سیستم های سیم کشی، منبع تغذیه، لوازم خانگی و غیره استفاده می شود.